Mỹ tiêu diệt thủ lĩnh IS nhưng khó chặt hết ‘đầu rắn’

Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurayshi, ông trùm lâu năm của tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS, đã chết sau chiến dịch truy quét trong đêm của đặc nhiệm Mỹ.

Trước truyền thông, Tổng thống Joe Biden khen ngợi cuộc đột kích dù không đạt được mục tiêu bắt sống al-Qurayshi, ông nói chiến dịch đã thành công và sẽ giúp tạo ra một thế giới an toàn hơn.

Hồ sơ bất hảo cho thấy al-Qurayshi rất giàu tham vọng, không chỉ có danh hão, trùm khủng bố còn là một chiến lược gia lão luyện của IS.

Dẫu vậy, sẽ là sai lầm nếu cho rằng cái chết của al-Qurayshi có thể giúp cuộc chiến chống khủng bố trở nên dễ thở hơn, theo Foreign Policy.

Tầng trên cùng tòa nhà nơi al-Qurayshi ẩn náu bị phá hủy sau khi trùm khủng bố kích nổ bom tự sát. Ảnh: Reuters.

Thủ lĩnh lão luyện của IS

Al-Qurayshi sinh ra trong cộng đồng người Turk ở Tal Afar, Iraq. Tên này gia nhập IS từ khi tổ chức vẫn có cái tên Nhà nước Hồi giáo Iraq, sau khi tách ra từ Al-Qaeda.

Al-Qurayshi học luật Hồi giáo tại Đại học Mosul. Năm 2007, Nhà nước Hồi giáo Iraq tiếp cận Al-Qurayshi, thuê tên này dạy học cho các tân binh của tổ chức.

Được đánh giá là một trong những gương mặt cứng rắn nhất, diễn giải luật Hồi giáo theo cách cực đoan nhất, al-Qurayshi phải chịu trách nhiệm cho chiến dịch diệt chủng đàn ông và nô lệ hóa hàng nghìn phụ nữ người Yazidi ở Iraq.

Nhờ được giáo dục đàng hoàng, lại có sẵn tư tưởng cực đoan, Al-Qurayshi thăng tiến rất nhanh trong IS. Tên này kinh qua nhiều vị trí đầy quyền lực như hòa giải các mâu thuẫn nội bộ, tiến cử các thẩm phán hay thông qua các đạo luật dựa trên diễn giải luật Hồi giáo.

Con đường cực đoan hóa của al-Qurayshi gián đoạn khi tên này bị bắt và bị giam tại nhà tù căn cứ Bucca ở Iraq năm 2008, dưới sự quản lý của quân đội Mỹ.

Giới chức nhà giam thậm chí miêu tả al-Qurayshi là tù nhân “kiểu mẫu”. Tên này cung cấp cho quân đội Mỹ thông tin 88 thành viên có liên quan tới IS, trong đó có thủ lĩnh thứ hai của tổ chức khi đó là Abu Qaswara.

Daniel Milton, Giám đốc Trung tâm Chống khủng bố Đại học West Point, người nghiên cứu báo cáo các buổi thẩm vấn al-Qurayshi, cho biết tên này rất lẻo mép và sẵn sàng khai ra các cộng sự để tự cứu lấy bản thân, theo New York Times.

Chân dung al-Qurayshi. Ảnh: Reuters.

Việc Mỹ tiết lộ hồ sơ hợp tác của al-Qurayshi trong thời gian bị giam giữ đã khiến uy tín của trùm khủng bố bị sứt mẻ. Các chuyên gia cho biết để phục hồi danh dự, al-Qurayshi sẵn sàng lên kế hoạch và tham gia những phi vụ liều lĩnh nhất cho IS.

“Bất kể năm 2008 hắn như thế nào, al-Qurayshi giờ là thủ lĩnh của một tổ chức khủng bố tàn bạo”, ông Milton nói một ngày trước chiến dịch đột kích của đặc nhiệm Mỹ.

Dưới sự lãnh đạo của al-Qurayshi, các vụ tấn công do IS thực hiện tăng dần qua từng năm. Trong năm 2021, IS tiến hành hơn 300 vụ tấn công tại Syria.

Tháng 1 vừa qua, IS tiến hành vụ tấn công táo bạo và quy mô nhất kể từ khi bị đánh bại ở quy mô nhà nước năm 2018. Mục tiêu tấn công là nhà tù Ghwayran ở thành phố Hasakeh thuộc quyền kiểm soát của lực lượng vũ trang người Kurd (YGP), phía bắc Syria, nơi giam giữ 5.000 tù nhân đa phần là thành viên của IS, theo Guardian.

Vụ tấn công kéo dài 1 tuần khiến 500 người chết. Nhiều thành viên IS đã được giải cứu khỏi nhà tù, tuy nhiên giới chức người Kurd không tiết lộ con số vượt ngục cụ thể.

Giới chuyên gia cho rằng mục tiêu vụ tấn công nhà tù Ghwayran không đơn giản là giải phóng tù nhân để bổ sung binh lực. Sâu xa hơn, al-Qurayshi muốn chứng minh cho các tân binh thấy IS sẵn sàng bảo vệ chiến binh của mình. Đây là chiêu bài hữu hiệu để chiêu mộ thêm lực lượng.

Trên tất cả, lợi ích lớn nhất từ vụ tấn công là thu hút sự chú ý của truyền thông, cho thấy sức mạnh của tổ chức, đồng thời khẳng định IS có thể suy yếu nhưng còn lâu mới bị tiêu diệt.

“Danh tiếng là huyết mạch của nhiều tổ chức khủng bố, giúp chúng có thêm nguồn thu, chiêu mộ thêm tân binh. Vụ tấn công giúp nâng cao danh tiếng của IS đối với các nhà tài trợ và những phần tử cực đoan sẵn sàng gia nhập hơn mọi chiến dịch khác vài năm qua”, ông Milton nhận định.

Ác mộng quay trở lại

Liệu IS có thêm tân binh hay không thì vẫn cần quan sát thêm, nhưng một điều chắc chắn rằng vụ tấn công nhà tù Ghwayran đã thổi bùng nỗi sợ tổ chức này trỗi dậy trong tim những người từng trải qua triều đại tàn bạo của IS.

“Chúng tôi biết IS vẫn lẩn trốn trong sa mạc. Dĩ nhiên không ai kiểm soát được sa mạc. Hoạt động của các phần tử IS đã gia tăng thời gian gần đây”, Samer Ali, một nhà hoạt động ở Đông Bắc Syria, nói.

“Vụ vượt ngục ở Hasakeh khiến người dân kinh hãi. Tất cả chúng tôi đều khiếp sợ khả năng IS trỗi dậy. Những gì đã xảy ra chứng minh IS có đủ khả năng tấn công các nhà tù và giải phóng chiến binh của chúng”, ông Ali nói.

Siamand Ali, phát ngôn viên lực lượng vũ trang người Kurd (YPG), cho biết IS đã thay đổi chiến thuật tấn công, cùng với việc Thổ Nhĩ Kỳ đe dọa chiến tranh từ phía bắc, làm hạn chế khả năng ứng phó của YPG.

Lực lượng vũ trang người Kurd truy tìm các phần tử IS trốn khỏi nhà tù. Ảnh: New York Times.

“IS bắt đầu hoạt động thông qua các phần tử nằm vùng và các nhóm nhỏ. Đầu não của IS lẩn trốn tại các thành phố do Thổ Nhĩ Kỳ chiếm đóng, từ đây chúng lên kế hoạch các vụ tấn công và phái lực lượng tới lãnh thổ của chúng tôi”, ông Ali nói.

Dù không có bằng chứng chính xác địa điểm nới các vụ tấn công gần đây của IS được lên kế hoạch, các chuyên gia tin rằng những cuộc tấn công lớn sẽ được chỉ đạo trực tiếp bởi cấp lãnh đạo cao nhất.

al-Qurayshi thiệt mạng trong căn nhà ở tỉnh Idlib, khu vực do nhóm phiến quân được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn kiểm soát.

YPG cáo buộc các vụ tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ và các nhóm do nước này hỗ trợ nhắm vào lãnh thổ của các nhóm đối lập ở Syria khiến lực lượng chống IS bị phân tán.

“IS vẫn có khả năng chiếm quyền kiểm soát các thành phố. Việc liên tục hứng chịu các cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ khiến chúng tôi không thể rảnh tay đối phó với IS”, đại diện YPG nói.

Trong vụ tấn công nhà tù Ghwayran, IS mở màn bằng đánh bom xe và đánh bom liều chết, sau đó các phần tử vũ trang nã súng vào lực lượng an ninh tại nhà tù. Đây là cách đánh mà IS sử dụng khi mới trỗi dậy vào năm 2013.

Khó có thể thể khẳng định al-Qurayshi có phải một chỉ huy chiến trường xuất sắc của IS hay không, nhưng có thể chắc chắn tham vọng gây bất ổn của tên này một lần nữa thổi bùng tình trạng hỗn loạn ở khu vực.

Với sự trỗi dậy gần đây của IS, cái chết của al-Qurayshi sẽ không ngay lập tức kết thúc các vụ tấn công của tổ chức khủng bố.

Tháng 10/2019, đặc nhiệm Mỹ đột kích nơi ẩn náu của thủ lĩnh IS khi đó là Abu Bakr al-Baghdadi, tên này kích nổ bom tự sát tại chỗ. Sau cái chết của al-Baghdadi, al-Qurayshi nhanh chóng được lựa chọn làm người kế nhiệm.

Dưới sự dẫn dắt của al-Qurayshi, IS ngày càng hoạt động mạnh hơn. Theo New York Times, IS giờ đã thay đổi, bảo đảm cái chết của một lãnh đạo không ảnh hưởng tới hoạt động của cả tổ chức.

“Tôi không nghĩ chúng ta nên ảo tưởng rằng cái chết của al-Qurayshi sẽ ảnh hưởng đáng kể tới IS. Có thể có những tác động, nhưng tôi không tin chúng ta đã loại bỏ được mối đe dọa trong tương lai”, ông Milton nói.